NAUKA CZYTANIA

Najlepszy czas na rozpoczęcie przygody z czytaniem i pisaniem (poprzez zabawę) to wczesny wiek dziecięcy, przypadający na najmłodszą, przedszkolną grupę wiekową (prof. J. Cieszyńska *Kocham uczyć czytać* Kraków 2009; prof. B. Rocławski *Nauka czytania i pisania* Gdańsk 1998 r.). Wczesna nauka czytania, według wyżej wymienionych naukowców, wpływa na kształtowanie się asymetrii półkulowej, koniecznej do prawidłowego rozwoju językowego.

Badania neuropsychologiczne (prof. J. Cieszyńska) dowiodły, że stymulacja językowa, a nade wszystko wcześnie podjęta nauka czytania i pisania, może sprzyjać kształtowaniu się lateralizacji (przewagi - najczęściej lewej półkuli mózgu), która ma zasadniczy udział w rozwoju procesów językowych. Wczesne ustalenie lateralizacji niezbędne jest do zdobycia umiejętności czytania ze zrozumieniem, a co za tym idzie późniejszego skutecznego uczenia się oraz rozwoju intelektualnego.

Dzieci, które nauczyły się czytać ze zrozumieniem wcześnie i „bezboleśnie”, chętnie sięgają po książkę. A dzięki czytaniu kształtuje się wyobraźnia, niezbędna do kreatywnego myślenia. W dzisiejszym świecie potrzebne są zwielokrotnione i świadome oddziaływania językowe (prof. Cieszyńska) z powodu przewagi stymulacji obrazami (telewizja, gry komputerowe). Dziecko chętniej spędzi czas przed komputerem niż z książką. Bodźce wizualno-przestrzenne (kształtujące się w czasie oglądania telewizji i grania w gry komputerowe– nawet edukacyjne) organizowane są przez struktury mózgowe półkuli prawej, natomiast sekwencyjność języka w optymalny sposób przetwarzana jest przez lewą półkulę.

Inaczej mówiąc, nawet edukacyjne programy telewizyjne czy gry komputerowe rozwijają nie tę co trzeba półkulę mózgową, a więc nie tylko nie służą prawidłowemu rozwojowi naszych pociech, ale zdecydowanie hamują ten rozwój. Stąd też wynikają duże trudności współczesnych dzieci z opanowaniem umiejętności czytania ze zrozumieniem. Świadomie i efektywnie uczenie dzieci czytania polega przede wszystkim na znajomości struktury mózgu, jego funkcjonowania oraz możliwości jego stymulacji, bo im więcej stymulacji, tym szybciej i efektywniej będą przebiegać procesy uczenia się.

Prowadzenie szeroko rozumianej stymulacji mózgowej warunkuje globalny rozwój językowy, gdyż w ontogenezie półkula lewa stopniowo staje się dominująca w regulacji funkcji językowych. Ze wzrostem specjalizacji językowych wiąże się szybszy rozwój czynności mowy, a tym samym czynności poznawczych i intelektualnych, nabywanie umiejętności językowych zależy od stopnia specjalizacji półkuli lewej (A. Herzyk *Mózgowa organizacja języka w ontogenezie. Ujęcie neuropsychologiczne* 1993 r.). Ponieważ mowa jest procesem przebiegającym sekwencyjnie, jakiekolwiek zburzenia w zakresie odbioru i przetwarzania czasowego bodźców mogą mieć istotny wpływ na percepcję i produkcję mowy (prof. Cieszyńska). Czynniki utrudniające międzypółkulową wymianę informacji powodują zakłócenia w nabywaniu umiejętności czytania. Poziom umiejętności czytania zależy bowiem od integracji funkcjonalnej między półkulami, czyli od precyzji i tempa przesyłania informacji, także od mechanizmu hamowania aktywności jednej półkuli przez drugą.

Około 5-15 % populacji (Cieszyńska 2009 r.) w rozwiniętych społeczeństwach przejawia trudności w nauce czytania i pisania (dysleksja). Dziś już jest wiele dowodów na to, że mózg osoby z dysleksją rozwija się inaczej (J. Stein *Wielkokomórkowa teoria dysleksji rozwojowej* 2004 r.). Badania neuroobrazowania mózgu wykazały, że u osób z dysleksją aktywność mózgu jest inna - niższą aktywność stwierdzono w obrębie lewego płata skroniowego oraz bilateralny (dwupółkulowy) sposób pobudzenia (prof. Cieszyńska 2009 r.).